Πως να προστατευτούμε από τους προστάτες μας. Την αστυνομία, του Άκη Δημήτρουλα
Δυστυχώς όσο περνάνε τα χρόνια αυξάνετε η εγκληματικότητα στην Ελλάδα σχεδόν σε καθημερινή βάση. Γι’ αυτό είναι φυσιολογικό ο κάθε πολίτης να ζητάει μεγαλύτερη προστασία από την αστυνομία, με την ελπίδα ότι θα νιώσει πιο ασφαλείς. Όμως μερικοί αστυνομικοί προσπαθούν να επιβάλουν το νόμο με τρόπο που μπορεί να καταπατήσουν τα δικαιώματα μας όπως τα έχει ορίσει το σύνταγμα. Πού σταματούν, όμως, τα δικαιώματα ενός ελέγχου και πού αρχίζουν τα δικαιώματα του πολίτη; Το σίγουρο είναι, πως ο κάθε πολίτης έχει δικαίωμα να τύχει άψογης συμπεριφοράς. Σε αυτό το άρθρο θα δούμε πια είναι τα δικαιώματα μας σε κάθε περίπτωση συναναστροφής με την αστυνομία.
1. Εξακρίβωση στοιχείων
Αν σας σταματήσει αστυνόμος στο δρόμο και απαιτήσει να του δείξετε την αστυνομική σας ταυτότητα, οφείλετε να το κάνετε. Αν αρνηθείτε, μπορεί να τιμωρηθείτε με φυλάκιση από 10 ημέρες ως 1 χρόνο. (άρθρο 157 του νόμου 2458/1953).
Αλλά, αφού δείξετε την ταυτότητά σας, έχετε εκπληρώσει τις νόμιμες υποχρεώσεις σας. Δεν έχει δικαίωμα κανένας να σας κάνει άλλες ερωτήσεις, τύπου «τι κάνεις εδώ;» «πού πηγαίνεις;» κλπ διότι είναι παράνομες.
Στην περίπτωση που δεν έχετε την ταυτότητα πάνω σας μπορεί στη συνέχεια οι αστυνόμοι να σας ζητήσουν να τους ακολουθήσετε στο τμήμα για «εξακρίβωση στοιχείων», και απλά εκεί θα ελέγξουν τα στοιχεία σας μέσο ηλεκτρονικού υπολογιστή και θα είστε ελεύθεροι να φύγετε.
2. Σύλληψη
Η αστυνομία μπορεί να σας συλλάβει μόνο αν, αν έχει εκδοθεί εναντίον σας ένταλμα σύλληψης ή αν διαπράξατε αυτόφωρο έγκλημα.
Τα γενικά και αόριστα εντάλματα είναι παράνομα. Ο κάθε κατηγορούμενος έχει δικαίωμα να ξέρει ακριβώς για τι κατηγορείται. Ελέγξετε το ένταλμα και απαιτείστε να υπογράψετε την έκθεση σύλληψης, ένα έγγραφο που θα αποδεικνύει τον τόπο και το χρόνο της σύλληψης. Στη συνέχεια, ακολουθείστε τους αστυνομικούς, χωρίς να απαντήσετε σε ερωτήσεις. Εννοείται πως οποιαδήποτε βιαιοπραγία ή εξύβριση προς κατηγορούμενο που συνεργάζεται είναι παράνομη. Αν σας συμβεί, οι αστυνομικοί θα διαπράττουν ποινικά αδικήματα και μπορείτε να τους μηνύσετε.
Αυτόφωρο ονομάζεται ένα έγκλημα από τη στιγμή στην οποία τελείται μέχρι το τέλος της επόμενης ημέρας. Σε περίπτωση αυτόφωρου εγκλήματος, ο νόμος δίνει στην αστυνομία το δικαίωμα να συλλάβει το δράστη, χωρίς δικαστικό ένταλμα σύλληψης. Όμως, η ελευθερία αυτή της αστυνομίας, οδηγεί συχνά σε αυθαιρεσία, γι” αυτό πρέπει να είστε ιδιαίτερα ψύχραιμοι και να ξέρετε ακριβώς ποια είναι τα δικαιώματά σας. Οι αστυνόμοι που σας συλλαμβάνουν οφείλουν να σας δηλώσουν το έγκλημα για το οποίο σας πηγαίνουν στο τμήμα και στην συνέχεια ακλουθείτε η ίδια διαδικασία όπως και με το ένταλμα σύλληψης.
Μέχρι να έρθει ο δικηγόρος σας, μη δίνετε εξηγήσεις, μην προσπαθείτε να δικαιολογηθείτε, μη λέτε καν δεν ξέρω, μην υπογράφετε τίποτα. Δεν είστε υποχρεωμένοι να απαντήσετε, οι ελληνικοί νόμοι και η Ευρωπαϊκή Σύμβαση Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων σας δίνουν το δικαίωμα να μην δώσετε ΚΑΜΙΑ εξήγηση. Να ζητάτε διαρκώς το δικηγόρο σας. Μη σταματήσετε να το απαιτείτε, μέχρι να σας επιτρέψουν να μιλήσετε μαζί του. Είναι πρωταρχικό δικαίωμά σας, είναι παράνομο να σας το στερήσουν. Μάλιστα, αν δεν έχετε δικηγόρο, είναι υποχρεωμένοι να σας διορίσουν έναν. Το μέγιστο χρονικό διάστημα που μπορούν να σας κρατήσουν στο τμήμα είναι 24 ώρες. Μετά πρέπει να σας οδηγήσουν στον εισαγγελέα ή να σας αφήσουν ελεύθερους. Αν σας κρατήσουν πάνω από 24 ώρες, διαπράττουν βαρύτατο ποινικό αδίκημα, και το ίδιο το Σύνταγμα και ο Ποινικός Κώδικας επιβάλλουν ποινές. Διαμαρτυρηθείτε έντονα και φυσικά, μετά το τέλος της διαδικασίας έχετε δικαίωμα να τους μηνύσετε.
3.Έρευνα σε ιδιωτικό χώρο
Η έρευνα σε ιδιωτικό χώρο, όπως σπίτι, γραφείο κλπ, μπορεί να γίνει μόνο με ένταλμα έρευνας που πρέπει να το ζητήσετε πριν ανοίξετε την πόρτα. Επιπλέον, απαιτείται να διενεργήσουν την έρευνα τουλάχιστον δύο άτομα, από τα οποία ο ένας πρέπει να είναι δικαστικός, όχι αστυνομικός. Ελέγξτε τα στοιχεία των αστυνομικών και του δικαστικού, ελέγξτε το ένταλμα έρευνας και μόνο τότε ανοίξτε την πόρτα. Αν η έρευνα γίνει μέσα στην ημέρα, τότε αρκούν τα παραπάνω. Αν, όμως, η έρευνα γίνει νύχτα, πρέπει να υπάρχει και ένταλμα σύλληψης συγκεκριμένου προσώπου ή να διενεργείται αυτόφωρο έγκλημα. Σημειωτέον πως νύχτα είναι από τις 8μ.μ.-6π.μ. το χειμώνα (1 Οκτωβρίου – 31 Μαρτίου) και 9μ.μ.-5π.μ. το καλοκαίρι (1 Απριλίου – 30 Σεπτεμβρίου).
Άλλο είναι το «ένταλμα έρευνας» και άλλο το «ένταλμα σύλληψης». Το ένταλμα έρευνας αναφέρεται σε συγκεκριμένο χώρο, ενώ το ένταλμα σύλληψης σε συγκεκριμένο άτομο, το οποίο πρέπει να βρίσκεται στο σπίτι, την ώρα που θέλουν να εισέλθουν για να τον συλλάβουν. Αν δεν υπάρχει ένταλμα σύλληψης τη νύχτα, τότε οι αστυνόμοι πρέπει να σας πουν ότι διενεργείται αυτόφωρο έγκλημα και θέλουν να ερευνήσουν γι” αυτό.
4. Έλεγχος από τροχαία ή αστυνομία εν ώρα οδήγησης
Σε περίπτωση ελέγχου αλκοτέστ, δεν μπορείτε να αρνηθείτε την μέτρηση, διότι θεωρείται αυτόφωρο αδίκημα. Όμως έχετε δικαίωμα να αμφισβητήσετε τα αποτελέσματα και να ζητήσετε να εξεταστείτε αιματολογικά. Έχετε δικαίωμα να σας μιλούν στον πληθυντικό οι αστυνομικοί, με την προϋπόθεση και η δική σας συμπεριφορά να είναι καθ” όλα άψογη. Αν σε μπλόκο αστυνομικών σας γίνετε έλεγχος με όπλο προτεταμένο, έχετε δικαίωμα να ζητήσετε να το απομακρύνουν. Μπορείτε κατά περίπτωση, να καταθέσετε μήνυση για κατάχρηση εξουσίας, απειλή, εξύβριση και για σωματική βλάβη. Αν σας ζητηθεί να παραδώσετε το δίπλωμα σας, εξαιτίας κάποιας παράβασης και δεν το πράξετε, θεωρείτε αυτόφωρο αδίκημα. Οι αστυνομικοί έχουν δικαίωμα αν το κρίνουν αναγκαίο, να σας ψάξουν το αυτοκίνητο, τα προσωπικά σας πράγματα, καθώς και να προχωρήσουν σε σωματικό έλεγχο.
Αν η συμπεριφορά σας είναι εριστική, τότε οι αστυνομικοί έχουν δικαίωμα να σας προσαγάγουν με το αιτιολογικό της απείθειας και αντίστασης κατά της αρχής ως απείθεια νοείται η άρνηση οποιοδήποτε ελέγχου και ως αντίσταση νοείται οποιαδήποτε άσκηση σωματικής βίας, ακολουθώντας τις διαδικασίες του αυτοφώρου.
Σύμφωνα με το άρθρο 278(παράγραφος 2), του Κώδικα Ποινικής Δικονομίας, μπορούν να σας βάλουν χειροπέδες μόνο όταν θεωρείστε ύποπτος φυγής για κάποιο αδίκημα.
5. Tι γίνεται με τις ΕΔΕ…
Σε περίπτωση όπου γίνεται μήνυση ή καταγγελία από έναν πολίτη για τη συμπεριφορά ενός αστυνομικού, διενεργείται ΕΔΕ, δηλαδή Ένορκη Διοικητική Εξέταση. Στο σημείο αυτό υπάρχουν η καλόπιστη και η κακόπιστη άποψη. Η μεν καλόπιστη άποψη θέλει τους πολίτες να δικαιώνονται σε κάθε περίπτωση ή να βρίσκουν, τέλος πάντων, κάποια λύση στον κυκεώνα της γραφειοκρατίας. Η άλλη άποψη θέλει τους πολίτες όχι μόνο να μη δικαιώνονται, αλλά να βγαίνουν και υπαίτιοι στο τέλος. Άλλωστε, σε μερικές περιπτώσεις σύμφωνα με το Συνήγορο του Πολίτη, υπάρχουν καταγγελίες και για «στημένες» Ε.Δ.Ε, αφού πολλές από αυτές γίνονται κεκλεισμένων των θυρών, χωρίς να έχει ειδοποιηθεί ο πολίτης που έκανε την καταγγελία ή ο δικηγόρος του. Στις περιπτώσεις που διενεργείται μια ΕΔΕ, θα πρέπει να καλείται και ο πολίτης ενώπιον των προϊσταμένων των αστυνομικών οργάνων, προκειμένου να δώσει και εκείνος τη δική του εκδοχή.
6. Τι αναφέρει ο Συνήγορος του Πολίτη
Ο Συνήγορο του Πολίτη αναφέρει, ότι σε μηνιαία βάση φθάνουν δεκάδες καταγγελίες πολιτών για παράτυπη συμπεριφορά και κατάχρηση εξουσίας από αστυνομικά όργανα. Ο Συνήγορος του Πολίτη, αφού λάβει γνώση κάποιας καταγγελίας, προχωρά την έρευνά του, παραθέτοντας τα στοιχεία στον πειθαρχικό προϊστάμενο του καταγγελλόμενου (στην παρούσα φάση αστυνομικό όργανο). Από εκεί και πέρα, ο Σ.Τ.Π είναι σε συνεχή επαφή με τους αρμόδιους φορείς της ΕΛ.ΑΣ. Γι αυτή την υπηρεσιακή επαφή μεταξύ Συνηγόρου και ΕΛ.ΑΣ, ο πρώτος έχει αποφανθεί ότι είναι απογοητευτική. Όπως αναφέρεται, είναι σχεδόν αμελητέος ο αριθμός των περιπτώσεων εκείνων, όπου η κινητοποίηση από την ΕΛ.ΑΣ, μετά από διαμεσολάβηση του Συνηγόρου, κατέληξε στον καταλογισμό ευθυνών και στην επιβολή πειθαρχικών ποινών σε αστυνομικούς. Επιπλέον, όπου καταλογίστηκαν ευθύνες, ήταν πολύ μικρότερες σε σχέση με τα καταγγελλόμενα. Αντίθετα, στη συντριπτική πλειοψηφία των περιπτώσεων, η έρευνα δεν οδήγησε καν στην άσκηση πειθαρχικής διαδικασίας, αλλά το μόνο που έγινε, ήταν οι υποθέσεις να μπουν στο συρτάρι, με τη δικαιολογία ότι η συμπεριφορά των αστυνομικών οργάνων ήταν άψογη. Μεγάλος αριθμός καταγγελιών που έχουν γίνει στο Συνήγορο του Πολίτη, έχουν απορριφθεί ως αβάσιμες, πριν καν εξεταστούν από την Ελληνική Αστυνομία, παρ” όλο που όχι μόνο ήταν σοβαρές, αλλά συνοδεύονταν και από τα απαιτούμενα δημόσια έγγραφα.
Εν κατακλείδι, η αστυνομική ατιμωρησία δεν είναι η εξαίρεση αλλά ο κανόνας και ιδικά σε περιπτώσεις όπως τα ΜΑΤ. Διότι οι αστυνομικοί καλύπτονται πίσω από την ανωνυμία που ενδεχομένως να αποτελέσει κι ένα λόγο για τους εισαγγελείς να θέσουν τις υποθέσεις στο αρχείο, οι καταγγελίες θα πρέπει να συνοδεύονται από ακριβή μνεία της ώρας και τόπου που έγινε το αδίκημα καθώς και της ομάδας στην οποία υπάγεται ο αστυνομικός (λ.χ. ΜΑΤ). Στη συνέχεια, ο καταγγέλλων θα πρέπει να υποβάλλει αίτηση για χορήγηση αναλυτικής κατάστασης των αστυνομικών που ήταν σε υπηρεσία κατά την ως άνω ώρα και τόπο, με διαβίβαση και φωτογραφιών τους προκειμένου να αναγνωρίσει το πρόσωπο του αστυνομικού, δράστη. Δηλαδή με λίγα λόγια τρέχα γέρευε.
Doei Doei
Άκης Δημήτρουλας @ OloiGiaOlous.gr
