Πιο trans λιπαρά…Πεθαίνεις! Μία γερμανική γευστική πατέντα!
Οι φυσικές λιπαρές ουσίες χωρίζονται σε δύο κατηγορίες: Τα κορεσμένα και τα ακόρεστα λιπαρά. Όμως από τον εικοστό αιώνα ένα νέο είδος λιπαρών με μπόλικη χημεία, τα trans λίπη ή αλλιώς υδρογονωμένα φυτικά έλαια, κατέληξε στο πιάτο μας και καθιερώθηκε στη διατροφή μας. Όπως αποδείχτηκε, είναι πολύ χειρότερα από τα ζωικά λίπη και συνδέονται με θανατηφόρα νοσήματα. Αν γνωρίζεις πού βρίσκονται, μπορείς να τα αποφύγεις.
Φυσικά και πειραγμένα λιπαρά
Οι κλασικές λιπαρές ουσίες προέρχονται από φυσικές ζωικές και φυτικές πηγές. Όπως αναλύει η ειδική παθολόγος Δρ. Αναστασία Μοσχοβάκη, καθημερινά επιλέγουμε να καταναλώσουμε:
- Τα (βλαπτικά για την υγεία) κορεσμένα λιπαρά, τα οποία βρίσκονται στο ζωικό βούτυρο και τα λοιπά ζωικά προϊόντα. Χαρακτηριστικό τους είναι ότι σε θερμοκρασία δωματίου έχουν στερεά μορφή.
- Τα (ευεργετικά για την υγεία) ακόρεστα λιπαρά, τα οποία βρίσκονται σε φυτικά έλαια, όπως το ελαιόλαδο. Σε θερμοκρασία δωματίου είναι ρευστά.
Υπάρχουν όμως και πιο…προχωρημένα φυτικά έλαια.
Γερμανική έμπνευση και εξέλιξη
Η νέα κατηγορία… πειραγμένων λιπαρών είναι τα τρανς λιπαρά ή αλλιώς υδρογονωμένα λιπαρά. Τα τρανς λιπαρά είναι παραλλαγές των ακόρεστων φυτικών λιπών, που έχουν τροποποιηθεί χημικά για να βελτιωθούν τα φυσικά τους χαρακτηριστικά. Αυτό σημαίνει ότι χαλάνε δυσκολότερα, βοηθούν τις τροφές να μένουν περισσότερο φρέσκιες, δίνουν καλύτερη γεύση με λιγότερο λιπαρή αίσθηση, κάνουν πιο εύθρυπτη τη ζύμη και δένουν καλύτερα με τη ζάχαρη και το αλεύρι. Παρεμπιπτόντως, κάνουν και τις τροφές πιο δύσπεπτες. Από το 1902 που τα εξέλιξε ο βραβευμένος στην πατρίδα του Γερμανός χημικός Wilhelm Normann και τα παρουσίασε ως κατοχυρωμένη εφεύρεση, τα υδρογονωμένα λίπη υιοθετήθηκαν μαζικά από την βιομηχανία τροφίμων ως μαργαρίνες. Βέβαια τα πειράματα συνεχίστηκαν. Το υδρογονωμένο βαμβακέλαιο, αφού πέρασε πολύ σύντομα από την αμερικανική σαπωνοποιία, χάρη σε έναν άλλο Γερμανό χημικό, τον Edwin Cuno Kayser, κατέληξε το 1911 και στα τρόφιμα ως «συνθετικό λαρδί» (https://kb.osu.edu/dspace/handle/1811/34747). Σειρά πήρε η υδρογόνωση του σογιέλαιου, του αραβοσιτέλαιου, του ηλιέλαιου, του φοινικέλαιου και του λαδιού της καρύδας, μια χημική επεξεργασία που επέτρεψε να δημιουργηθεί μια αγορά ανθυγιεινών μαγειρικών λιπών με χαμηλό κόστος.
Πού κρύβονται;
Όπως εξηγεί η κα Μοσχοβάκη, σήμερα τα τρανς λιπαρά βρίσκονται σε βιομηχανοποιημένα τηγανητά και ψητά φαγητά, φαστφούντ, πίτες, σε πολλά τυποποιημένα τρόφιμα, ενώ χρησιμοποιούνται κατά κόρον και στις κουζίνες των εστιατορίων. Πολλές έρευνες που έγιναν από το 1990 κατέδειξαν τις άσχημες επιπτώσεις της χρήσης των τρανς λιπαρών (Mensking and Katan 1990, Walter Willett 1993). Η βλαπτική τους επίδραση αποδείχτηκε ισχυρότερη από αυτή των κορεσμένων λιπαρών και του ζωικού λίπους, αφού συνδέθηκαν με την εμφάνιση καρδιαγγειακών νοσημάτων, στυτικής δυσλειτουργίας και εγκεφαλικών επεισοδίων. Παρά το ότι δεν έχει διαλευκανθεί πλήρως ο ακριβής μηχανισμός της δράσης τους, αυτό που φαίνεται είναι ότι επιδρούν κυρίως στην λιπιδαιμική εικόνα των καταναλωτών αυξάνοντας την κακή χοληστερόλη και μειώνοντας την καλή, όπως παραδέχονται και οι ειδικοί της Mayo Clinic (http://www.mayoclinic.com/health/trans-fat/CL00032/NSECTIONGROUP=2). Η επιστημονική καταμέτρηση των προκαλούμενων θανάτων λόγω κατανάλωσης τρανς λιπαρών που έγινε στις ΗΠΑ το 2009 με επικεφαλής τον καθηγητή Παγκόσμιας Υγείας στο Harvard School of Public Health Goodarz Danaei, ήρθε ως απόδειξη (http://www.plosmedicine.org/article/info:doi/10.1371/journal.pmed.1000058). Ακόμα, σύμφωνα με άλλη έρευνα, τα τρανς λιπαρά αυξάνουν τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου του προστάτη (http://www.aacrmeetingabstracts.org/cgi/content/abstract/2006/1/943).
Ίσως πιο έξυπνες αποδεικνύονται χώρες όπως η Ισλανδία και η Σουηδία, όπου τα τρανς λιπαρά είναι απαγορευμένα (ίσως εκεί δεν τρελαίνονται για τυρόπιτες…). Σύμφωνα με την Guardian, έχουν απαγορευτεί επίσης στην Ελβετία, την Αυστρία και τη Νέα Υόρκη (http://www.guardian.co.uk/society/2010/jan/18/trans-fats-ban-comment).
Απαραίτητη η ετικέτα
Όπως επισημαίνει η γιατρός, σήμερα η συχνή κατανάλωση τρανς λιπαρών θεωρείται βασικός παράγοντας νοσηρότητας, γι’ αυτό και αρκετές χώρες επιβάλλουν την υποχρεωτική αναγραφή τους στις ετικέτες των τροφίμων. Φυσικά, θα συμπληρώναμε, αυτό ισχύει για όσα προϊόντα μπορείς να επιλέξεις αν θα τα αγοράσεις ή όχι. Όσο για τα φαστφούντ, τα τυροπιτάδικα και τις αθάνατες ελληνικές ταβέρνες, έτσι και αλλιώς δεν πρόκειται ποτέ να μπεις στην κουζίνα τους. Έτσι η κα Μοσχοβάκη συνιστά:
Πώς να μειώσεις τα τρανς λιπαρά που καταναλώνεις:
- Να διαβάζεις τις ετικέτες των τροφίμων και να αποφεύγεις αυτά που αναγράφουν «υδρογονωμένα φυτικά έλαια». (Σ.Σ. Βρίσκονται ακόμα και σε γιαούρτια με την ονομασία «έδεσμα γιαουρτιού», καθώς και σε φτηνά τυριά).
- Να αποφεύγεις τα πλούσια σε λίπη τρόφιμα (π.χ. πίτες, λουκάνικα, λουκουμάδες, τηγανητά σε εστιατόρια), όταν καταναλώνεις φαγητό εκτός σπιτιού.
- Να αποφεύγεις το φαστφούντ και τα τυποποιημένα τρόφιμα.
Δρ. Αναστασία Μοσχοβάκη, Ιατρός Ειδική Παθολόγος, Φραγκοπούλου 10, Κηφισιά, τηλ. 2106252770 – e-mail: amoschovaki@yahoo.gr